กรุงเทพฯ และท้องถิ่นต้องพึ่งพากัน เพื่อการพัฒนาอย่างเสมอภาค และเท่าเทียมอย่างแท้จริง

การจัดการปกครองไม่ว่าจะในยุคโบราณหรือในยุครัฐสมัยใหม่นั้น ต่างก็มีการแบ่งระดับในการปกครองออกเป็นชั้นๆ เช่น ในอังกฤษในอดีตจะมีการปกครองที่แบ่งออกเป็นแขวง (Shire) และแต่ละแขวงก็จะมีผู้ที่พระมหากษัตริย์ทรงแต่งตั้งไปปกครอง (Ealdorman) ลักษณะเช่นนี้แทบจะเป็นสิ่งที่ร่วมสมัยของโลกโบราณ สยามในยุคอยุธยาเองก็เช่นเดียวกัน ที่มีการปกครองแบ่งออกเป็นชั้นๆ หรือเป็นหัวเมืองออกไป ดังนั้นรูปแบบการปกครองเช่นนี้ที่มี “ศูนย์กลาง” หนึ่ง ส่งคนไปปกครองส่วนท้องถิ่นหนึ่ง ได้กลายเป็นรากฐานต่อยอดสู่ความเป็นชาติในภายหลัง ซึ่งจะสามารถระบุได้ว่าใครคือ “พวกเรา” หรือใครคือ “พวกเขา” ดังนั้นความเป็นชาติแม้จะเป็นสิ่งประดิษฐ์ใหม่ แต่ฐานความรู้สึกที่รองรับผ่านรูปแบบการปกครองในอดีตแบบที่มี “ศูนย์กลาง” และ “ท้องถิ่น” จึงเป็นส่วนสำคัญในการเป็นชาติและการเป็นรัฐสมัยใหม่ที่ถูกส่งต่อกันมา [1]

เมื่อเปลี่ยนผ่านเข้าสู่รัฐสมัยใหม่ การบริหารก็เปลี่ยนรูปแบบไปด้วย โดยจากเดิมการเป็น “ศูนย์กลาง” ในลักษณะของราชอาณาจักรและความสัมพันธ์ที่มีความต่างกันมากในเชิงสถานะทางการเมือง ก็เปลี่ยนสู่ “ส่วนกลาง” ในลักษณะที่เป็นรัฐสมัยใหม่และท้องถิ่นที่มีความเป็นเมือง/นคร ที่ได้รับการมองว่าเท่ากันมากขึ้นตามลักษณะของความสัมพันธ์ของระบบราชการแบบใหม่

การรวมท้องถิ่นทั้งหมดเข้าไว้ด้วยกันเพื่อเป็นประเทศแบบสากลนี้เอง แน่นอนว่าย่อมต้องเกิดการปะทะกันในช่วงเริ่มต้น และผู้ที่มาจาก “ส่วนกลาง” และส่วนท้องถิ่นก็ต้องทำความเข้าใจกันให้ได้ ถ้าหากไม่ราบรื่นการสร้างชาติหรือการสร้างประเทศก็ย่อมเกิดปัญหาซึ่งอาจนำไปสู่ความรุนแรงในวงกว้างได้ ดังนั้นการกระทบกระทั่งนั้นมีโอกาสที่จะจบลงได้และอยู่ด้วยกันได้ดีถ้ากลไกต่างๆ ทั้งในเชิงสังคมและการเมืองถูกใช้ได้ดีพอ

กลไกที่ถูกใช้ประสานความสัมพันธ์ระหว่าง “ส่วนกลาง” กับท้องถิ่นในยุคใหม่นี้มีอยู่หลายเรื่อง โดยหนึ่งในกลไกที่ได้ถูกตั้งเอาไว้คือการคลังท้องถิ่นที่เป็นเครื่องมือที่ยืนยันว่าทั้งส่วนกลางและท้องถิ่นนั้นต้องพึ่งพากัน อยู่ด้วยกัน และมิอาจแยกจากกันได้ภายใต้ความสัมพันธ์ในระบบราชการแบบใหม่

เราอาจจะคุ้นเคยกับการคลังในระดับชาติหรือการคลังสาธารณะที่เป็นเรื่องรายรับรายจ่ายในภาพรวมของรัฐบาล แต่ลงไปในท้องถิ่นแล้วยังมีการคลังท้องถิ่นอยู่ด้วย ซึ่งหน้าที่การปฏิบัติงานก็เป็นลักษณะเดียวกับการคลังในระดับชาติ กล่าวคือเป็นงบประมาณที่ใช้ในการบริหารท้องถิ่นของตัวเอง ยิ่งมีมากก็ยิ่งสามารถพัฒนาท้องถิ่นได้มาก ซึ่งรายได้การคลังท้องถิ่นมีอยู่สองทาง คือ รายได้ที่ท้องถิ่นจัดเก็บได้เอง และอีกส่วนหนึ่งคือรัฐบาลเป็นผู้จัดสรรให้ส่วนท้องถิ่น [2] ดังนั้นในอีกแง่หนึ่ง ท้องถิ่นจะพัฒนาตนเองได้มากเท่าใด ก็ขึ้นอยู่กับศักยภาพของตนเองด้วย

การคลังของท้องถิ่นเพื่อการพัฒนาท้องถิ่น เป็นกระบวนการที่ได้เริ่มมานานแล้ว โดยอย่างน้อยที่สุดนั้น เราจะเห็นได้จากพระราชบัญญัติกำหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ.2542 ซึ่งระบุเอาไว้ในมาตรา 17 ในส่วนหน้าที่ของท้องถิ่น ที่มีอำนาจและหน้าที่ในการจัดระบบการบริการสาธารณะเพื่อประโยชน์ของประชาชนซึ่งครอบคลุมในทุกด้าน จนเรียกได้ว่าการกระจายอำนาจแทบจะไม่มีอะไรให้กระจายอีกแล้ว เพราะให้ไปหมดแล้วนั่นเอง ปัญหาจึงไม่ใช่เรื่องการกระจายอำนาจ แต่เป็นเรื่องของการไม่มีเครื่องมือในการดำเนินงานที่เพียงพอ ซึ่งเรื่องที่สำคัญก็คือเรื่องรายได้ของส่วนท้องถิ่นเอง

การมีรายได้ของท้องถิ่นที่จัดเก็บเองก็จะทำให้ท้องถิ่นเป็นอิสระ โดยเป้าหมายแรกของสัดส่วนรายได้ของท้องถิ่นต่อรายได้ที่จัดเก็บได้ของรัฐบาลที่ร้อยละ 25 นั้นทำสำเร็จไปแล้ว แต่อีกเป้าหมายหนึ่งที่จะต้องบรรลุให้ถึงร้อยละ 35 นั้นยังทำไม่สำเร็จ โดยรายได้รวมของท้องถิ่นและสัดส่วนต่อรายได้รัฐบาลปีงบประมาณ 2550-2562 แสดงได้ดังนี้ [3]