‘หลวงวิจิตรวาทการ’ ปัญญาชนแห่งยุคสมัย ผู้อุทิศตนเพื่อชาติโดยไม่เลือกฝั่งฝ่าย

การขับเคลื่อนประเทศและการทำงานเพื่อให้ชาติเจริญรุ่งเรื่องได้นั้น นอกจากจะต้องการผู้นำที่ดีและเครื่องไม้เครื่องมือในการปกครองที่ดีแล้ว การมีปัญญาชนเป็นเพื่อนคู่คิดและการวางแผนก็เป็นสิ่งที่ขาดไม่ได้เช่นเดียวกัน ในอดีตหลังเกิดการเปลี่ยนแปลงการปกครองนั้นเป็นช่วงเวลาของความโกลาหลทางความคิด กล่าวคือยังไม่สามารถพูดคุยหรือตกลงกันได้อย่างแน่นอนว่าจะพัฒนาประเทศหรือผลักดันให้ชาติเดินต่อไปได้อย่างไร ในช่วงเวลาเช่นนี้เองทำให้เกิดการแสดงความคิดเห็นอย่างกว้างขวางถึงแนวทางการพัฒนา ทำให้ปัญญาชนหลายท่านในยุคนั้นได้วาดลวดลายกันอย่างเต็มที่และฉายแสงอย่างโดดเด่น โดยหนึ่งในปัญญาชนแห่งยุคสมัยหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองที่แสดงบทบาทอย่างเป็นที่จับตานั้นก็คือ หลวงวิจิตรวาทการ

หลวงวิจิตรวาทการ [1] หรือ กิมเหลียง วัฒนปฤดา เป็นปัญญาชนที่สำคัญแห่งยุคสมัยเพราะว่าเขาได้เขียนหนังสือไว้ถึง 21 เล่มในระยะเวลาเพียง 3 ปีเศษช่วง พ.ศ. 2471-2474 และยังมีโรงพิมพ์และวารสารเป็นของตัวเองอีกด้วย การมีสิ่งพิมพ์ที่มากมายนี้ทำให้หลวงวิจิตรวาทการนอกจากจะมีชื่อเสียงที่ขจรไกลแล้ว ยังทำให้เราได้เห็นความคิดความอ่านของหลวงวิจิตรวาทการที่ถูกถ่ายทอดผ่านงานนับหลายชิ้นและครอบคลุมในหลายประเด็นตั้งแต่จิตวิทยาไปจนถึงความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ โดยหลวงวิจิตรวาทการมีความคิดหลักในการเขียนงานต่างๆ ว่า

“มนุษย์มีสิทธิที่จะมีชีวิตอยู่ในโลกด้วยเหตุอย่างเดียว คือ เพื่อทำหน้าที่ ใครไม่ทำหน้าที่ คนนั้นก็ไม่มีสิทธิที่จะทรงชีวิตอยู่ให้หนักโลกและตายเสียดีกว่า บุคคลที่ทำหน้าที่ของตนเท่านั้นสมควรที่จะมีที่อยู่ในพื้นพิภพนี้ เพราะคนทำหน้าที่ของตนเท่านั้นที่โลกและประเทศบ้านเมืองต้องการ”

หลักคิดนี้แสดงให้เห็นว่าหลวงวิจิตรวาทการเน้นเรื่องการทำหน้าที่ของมนุษย์ กล่าวคือต้องทำหน้าที่ของตนได้อย่างดีและเต็มที่ ซึ่งแนวคิดดังกล่าวนี้เองที่ทำให้หลวงวิจิตรวาทการสามารถทำงานกับรัฐบาลใดก็ได้หากรัฐบาลนั้นทำหน้าที่อย่างเต็มที่ แนวคิดของหลวงวิจิตรวาทการจึงเน้นความเป็นจิตนิยมอยู่สูง และเรื่องจิตใจหรืออารมณ์นี้เหลวงวิจิตรวาทการให้ความสำคัญอย่างมาก ดังจะเห็นได้จากหนังสือหลายเล่ม เช่น อานุภาพทางจิต คือหลวงวิจิตรวาทการเห็นว่าแต่ละคนมีจิตใจที่ไม่เหมือนกันตามแต่ละบุคคล แต่สามารถฝึกและควบคุมได้ หากมีจิตใจที่เข้มแข็งก็จะทำหน้าที่ได้ดีกว่าคนอื่นๆ ทำให้บางคนเหมาะที่จะเป็นผู้นำมากกว่าคนอื่น ทำให้หลวงวิจิตรวาทการให้ความสนใจกับ “มหาบุรุษ” ผู้ที่มีจิตใจเข็มแข็งยิ่งกว่าคนอื่นๆ ดังนั้น “มหาบุรุษ” ซึ่งสามารถทำงานชนิดพิเศษให้ประเทศเจริญรุ่งเรืองขึ้นจึงเป็นสิ่งที่หลวงวิจิตรวาทการตามหาและหากพบเมื่อใดเขาก็จะช่วยอย่างเต็มที่โดยไม่คำนึงถึงเรื่องอื่นๆ เลย

ด้วยแนวคิดดังกล่าวนี้ทำให้การเขียนประวัติศาสตร์ของหลวงวิจิตรวาทการแตกต่างกับคนอื่นอยู่มาก กล่าวคือหลวงวิจิตรวาทการเน้นการเขียนประวัติศาสตร์ที่เขียนในเชิง “ชาตินิยม” หรือการเน้นเรื่องชนชาติไทยที่เน้นด้านจิตใจและอารมณ์เพื่อให้เกิดความรักชาติและเกิดความร่วมมือร่วมใจกับผู้นำในการสร้างชาติ ดังที่หลวงวิจิตรวาทการได้กล่าวว่า

“ชาติเป็นสำคัญ ทำอะไรต้องนึกถึงคนทั้งชาติ ไม่เพ่งเล็งเฉพาะผลประโยชน์ของพวกใดพวกหนึ่ง นโยบายอันสำคัญคือพยายามรักษาอิสรภาพของชาติ และสมานชาติให้กลมเกลียวกัน”

และหลวงวิจิตรวาทการยังสนับสนุนให้มีการขยายอาณาเขตของประเทศออกไปอีกด้วย แต่อย่างไรก็ดีแนวทางการเมืองหลังการปฏิวัติ พ.ศ. 2475 นั้น หลวงวิจิตรวาทการเสนอแนวทางสายกลางว่าต้องเป็นมิตรกับคนทุกชั้นและให้ประเทศกลมเกลียวกันทั้งประเทศ ผู้ที่นิยมความคิดของหลวงวิจิตรวาทการนั้นมีอย่างกว้างขวาง ได้แก่ กลุ่มนายทหารรุ่นหนุ่ม กลุ่มครู และปัญญาชนระดับล่าง และหลวงวิจิตรวาทการยังเป็นผู้สนับสนุนให้ไทยเข้าร่วมในสงครามมหาเอเชียบูรพาอีกด้วย อุดมคติเป็นสิ่งที่หลวงวิจิตรวาทการได้ตั้งมั่นไว้ก่อน หรือคือการทำเพื่อชาติ ส่วนแนวทางจะให้บรรลุเป็นอย่างไรนั้น ต้องสู้ไปตามสถานการณ์โดยมีพื้นฐานความคิดว่า จิตใจ หน้าที่ มหาบุรุษ และชาติไทยนั้นสำคัญที่สุด ดังที่เขากล่าวว่า

“ข้าพเจ้าได้พยายามต่อสู้ผจญภัย ด้วยความมานะทำให้เสียงและปากของข้าพเจ้ามีอำนาจ โดยหวังอยู่อย่างเดียวว่าวันหนึ่งข้าพเจ้าจะสามารถวางแนวทาง ให้เพื่อนร่วมชาติของข้าพเจ้าดำเนินไปในหนทางที่ข้าพเจ้าคิดว่าดีที่สุด”

หลวงวิจิตรวาทการจึงทำงานได้กับทุกคน หากคนนั้นทำเพื่อชาตินั่นเอง