Lue Podcast Ep78 – โครงการพระราชดำริ ไม่ใช่โฆษณาชวนเชื่อ

โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ (รวมไปถึงโครงการประเภทอื่นๆ) เป็นโครงการที่มุ่งหวังให้เกิดการพัฒนาและยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชนผ่านโครงสร้างที่จับต้องได้ต่างๆ โดยมีหน่วยงานรัฐเป็นผู้รับผิดชอบในการดำเนินงาน

ซึ่งโครงการต่างๆ ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 นั้น มีจุดกำเนิดที่เกิดขึ้นในช่วงยุคเหลื่อมกับสงครามเย็นพอดี แต่การเกิดขึ้นของแนวคิดการพัฒนาในช่วงสงครามเย็นกับการสร้างโครงการเพื่อหนุนให้เกิดโฆษณาชวนเชื่อนั้น เป็นคนละเรื่องกัน

ในสมัยก่อนตอนที่โครงการต่างๆ เกิดขึ้นนั้น ไม่มีผู้มีอำนาจหรือประชาชนออกมาตั้งคำถามว่า ทำไมต้องทำโครงการเหล่านี้ หรือโครงการเหล่านี้จะไปเกื้อหนุนพระมหากษัตริย์อย่างไร เพราะปัจจัยในขณะนั้นมีเพียงแค่ว่า จะอยู่รอดอย่างไรท่ามกลางความตึงเครียดจากกระแสการเมืองระหว่างประเทศ

อย่างไรก็ดี นักวิชาการในยุคหลังนี้ได้ย้อนกลับไปตั้งคำถามถึงโครงการต่างๆ เหล่านี้ โดยประเด็นที่ผุดขึ้นมาประเด็นหนึ่งนั่นก็คือ โครงการเหล่านี้สร้างขึ้นเพื่อเป็นโฆษณาชวนเชื่อให้เกิดความนิยมในพระมหากษัตริย์ผ่านแผนจิตวิทยาของสหรัฐอเมริกาเพื่อต่อต้านคอมมิวนิสต์ หรือนักวิชาการบางท่านได้ไปไกลถึงขนาดว่า เป็นเรื่องการสถาปนาพระราชอำนาจนำ (Hegemony) ตามแนวคิดของนักคิดอิตาเลียน Antonio Gramsci

การตั้งคำถามดังกล่าวกลายเป็นประเด็นที่น่าสนใจ แต่ทั้งนี้เมื่อลองมาดูในรายละเอียดของโครงการต่างๆ เหล่านี้ จะพบว่าจุดมุ่งหมายหรือกระบวนการระหว่างทางบางอย่างไม่ได้สอดคล้องกับคำถามที่นักวิชาการเหล่านั้นตั้งขึ้น และทำให้เกิดคำถามอีกคำถามตามมาว่า “ถ้าหากต้องการทำโฆษณาชวนเชื่อ โครงการเหล่านั้นก็แค่ทำส่งๆ ไปก็ได้มิใช่หรือ? แต่สิ่งที่เกิดขึ้นคือโครงการเหล่านี้กลับมีประโยชน์ต่อประชาชนจริง” (หรือกระทั่งคำถามว่า โครงการที่เทิดพระเกียรติให้พระองค์นั้นจริงๆ แล้วรัฐบาลเป็นผู้ทำให้เองทั้งนั้น โดยที่พระองค์ไม่ได้ไปร้องขอ)

ดังนั้น จึงเห็นสมควรที่จะต้องแจกแจงรายละเอียดของโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริอย่างคร่าวๆ เพื่อแสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่างพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวกับรัฐบาลในโครงการต่างๆ เหล่านี้ ว่าเป็นความสัมพันธ์แบบพึ่งพาและช่วยเหลือกันมากกว่าที่จะทำเพื่อโฆษณาชวนเชื่อหรือสร้างอำนาจนำให้ใคร