จากกาแฟเพียงต้นเดียว เปลี่ยนไร่ฝิ่นสู่เกษตรกรรมที่ยั่งยืน

ในปี พ.ศ. 2505 กรมประชาสงเคราะห์ร่วมกับองค์การสหประชาชาติ ได้ทำการสำรวจพื้นที่ในจังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย และตาก พบว่าบนดอยสูงอันเป็นที่อยู่อาศัยของชนเผ่าต่าง ๆ มีการปลูกฝิ่นเฉลี่ยครอบครัวละ 3 – 4 ไร่ และมีแนวโน้มการปลูกสูงขึ้นเรื่อย ๆ

จนกระทั่งปี พ.ศ. 2522 – 2523 ตัวเลขพื้นที่ปลูกฝิ่นในประเทศไทยมีสูงถึง 10 ล้านไร่ ดังจะเห็นได้จากช่วงฤดูหนาว ดอกฝิ่นจะบานสะพรั่งไปทั่วทั้งดอย ทอดยาวกว้างไกลไปจนสุดสายตา ไม่ว่าจะเป็นดอยอินทนนท์ ดอยอ่างขาง เชียงดาว และดอยคำ

โดยเฉพาะอย่างยิ่งบริเวณสามเหลี่ยมทองคำ ซึ่งเป็นพื้นที่รอยต่อของประเทศไทยกับประเทศเพื่อนบ้าน คือ เมียนมาร์และลาว ในเขตอำเภอ เชียงแสน จังหวัดเชียงราย ได้กลายเป็นทางผ่านสำคัญของการลำเลียงยาเสพติดจากสามเหลี่ยมทองคำไปสู่ที่อื่นทั่วโลก

ยิ่งไปกว่านั้นบริเวณดอยสามหมื่น ซึ่งเป็นป่าต้นน้ำ นอกจากจะกลายเป็นภูเขาหัวโล้นและพื้นที่ปลูกฝิ่นจำนวนมากแล้ว ยังเป็นแหล่งซ่องสุมการผลิตเฮโรอีนแหล่งสำคัญ อันยากแก่การปราบปรามอีกด้วย

เนื่องจากปัญหาความยากจน ปัญหาเรื่องการศึกษา ตลอดจนปัญหาด้านการสาธารณสุข ทำให้ชนเผ่าทำลายทรัพยากรธรรมชาติด้วยการตัดไม้ทำลายป่า ทำไร่เลื่อนลอย และปลูกฝิ่น จนในที่สุดก็เข้าสู่วงจรของผู้ผลิต ผู้ค้า และผู้เสพยาเสพติดไปโดยปริยาย

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ทรงตระหนักว่า สิ่งที่เกิดขึ้นเป็นปัญหาใหญ่ที่จะส่งผลเสียอย่างใหญ่หลวง หากไม่แก้ไข ดังนั้นการตั้งโครงการหลวงจึงเป็นวิธีหนึ่งที่จะช่วยแก้ปัญหาได้ด้วยพระองค์เองโดยไม่ต้องรอความช่วยเหลือจากภาครัฐ ทั้งยังทำให้เกิดการประสานงานร่วมกันระหว่างหน่วยงานต่าง ๆ อีกด้วย

“กาแฟอราบิก้า” เป็นหนึ่งในพืชทางเลือก ที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 พระราชทานแก่เกษตรกรชาวเขาเพื่อปลูกทดแทนฝิ่น

โดยสถานีวิจัยโครงการหลวงอินทนนท์ ได้ประสบความสำเร็จในการพัฒนาสายพันธุ์กาแฟอราบิก้าตั้งแต่ระยะเริ่มแรกของการก่อตั้งโครงการ นับเป็นสายพันธุ์กาแฟที่ดีและเหมาะสมกับพื้นที่ภาคเหนือ ทางโครงการจึงได้นำกาแฟพันธุ์นี้ ไปส่งเสริมให้ชาวเขาจำนวน 2,602 ครัวเรือน ในพื้นที่ศูนย์พัฒนาโครงการหลวง ทั้ง 24 แห่ง ได้ทดลองปลูกรวมทั้งสิ้น 9,500 ไร่

ปรากฏว่า ในแต่ละปีสามารถผลิตผลกาแฟเข้าสู่ตลาดกว่า 500 ตัน สร้างรายได้ให้แก่ชาวเขาได้มากกว่า 40 ล้านบาทต่อปี

การที่ประเทศไทยเป็นชาติเดียวที่ประสบความสำเร็จในการปลูกพืชทดแทนฝิ่น ทำให้โครงการควบคุมยาเสพติดแห่งสหประชาชาติ หรือ UNDCP ทูลเกล้าฯ ถวายเหรียญทองเพื่อสดุดีพระเกียรติคุณแด่ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เมื่อปี พ.ศ. 2537 เนื่องจากโครงการหลวง เป็นโครงการปลูกพืชทดแทนฝิ่นแห่งแรกของโลกที่ประสบผลสำเร็จ ทำให้สามารถแก้ไขปัญหาพื้นที่อันเป็นแหล่งต้นตอของยาเสพติดได้อย่างจริงจัง

และในวันที่ 13 มิถุนายน พ.ศ. 2541 ประธานาธิบดี บิล คลินตัน แห่งสหรัฐอเมริกา ได้กล่าวยกย่องประเทศไทย ถึงความสำเร็จในการปลูกพืชทดแทนฝิ่น ในที่ประชุมระดับนานาชาติเรื่องปัญหายาเสพติดของสหประชาชาติด้วย