ฆาตกรรมหะยีสุหลง ยุคทมิฬแห่งการเมืองไทย

หนึ่งในความอยุติธรรมที่ร้ายแรงที่สุดของความขัดแย้งทางการเมืองคือ การบังคับสูญหายของผู้ที่ถูกตีตราว่าเป็นปฏิปักษ์ต่อผู้มีอำนาจ และนี่คือประเด็นสำคัญที่มีผู้พยายามกล่าวหา ใส่ร้าย และโยงทุก ๆ เรื่องตั้งแต่ปัจจุบันยันอดีต มาที่สถาบันฯ โดยอ้างว่าทั้งหมดเกิดจากคำสั่งของพระมหากษัตริย์

แต่ผู้กล่าวหาไม่เคยมองบริบททางการเมืองแต่ละยุคสมัย และไม่เคยฉุกคิดเลยว่า ต้นตอของเรื่องเหล่านี้แท้จริงแล้วเกิดจากความขัดแย้ง และการใช้อำนาจโดยมิชอบของเจ้าหน้าที่รัฐต่างหาก

ดังเช่นในช่วงทศวรรษ 2490 ที่ถือเป็นหนึ่งในยุคมืดของประวัติศาสตร์การเมืองไทย เป็นช่วงที่มีการกำจัดศัตรูทางการเมืองกันอย่างโหดเหี้ยมที่สุด และหนึ่งในกรณีที่ถูกพูดถึงมาจนปัจจุบันคือ การหายสาบสูญของ หะยีสุหลง ผู้นำทางศาสนาและการเมืองคนสำคัญของปัตตานี

หะยีสุหลง อับดุลกอเดร์ โต๊ะมีนา หรือ เรียกสั้น ๆ ว่า หะยีสุหลง พื้นเพเป็นชาวไทยมุสลิมจากจังหวัดปัตตานี เป็นครูสอนศาสนาคนสำคัญของพื้นที่ 4 จังหวัดชายแดนภาคใต้ในสมัยนั้น ได้แก่ ปัตตานี ยะลา นราธิวาส และสตูล ซึ่งจังหวัดดังกล่าวมีพลเมืองที่นับถือศาสนาอิสลามเป็นจำนวนมาก

แม้จะเป็นมุสลิม แต่หะยีสุหลงก็ถือได้ว่าเป็นผู้ที่มีความสนิทสนมกับนักการเมืองชาวไทยพุทธอย่างมาก โดยเฉพาะชาวไทยในอำเภอเมือง จังหวัดปัตตานี อาทิ นายเจริญ สืบแสง และ นายจรูญ สืบแสง สองพี่น้องสมาชิกคณะราษฎร ครั้งปฏิวัติเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 และเป็นคนสนิทของปรีดี พนมยงค์

จึงกล่าวได้ว่า หะยีสุหลงเป็นผู้คอยให้การหนุนหลังพรรคพวกของปรีดี พนมยงค์ ในการลงสมัครรับเลือกตั้ง โดยสนับสนุนให้นายเจริญ สืบแสง เป็นสมาชิกสภาเทศบาลเมืองปัตตานี ในปี พ.ศ. 2479 และนายกเทศมนตรีเมืองปัตตานี ในปี พ.ศ. 2483 – 2489 ตามลำดับ

ต่อมา ยังได้ให้การสนับสนุนนายเจริญ สืบแสง ในการไต่เต้าตำแหน่งทางการเมือง จนได้รับเลือกเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดปัตตานีในปี พ.ศ. 2489

ด้วยอิทธิพลและสถานะผู้นำชาวไทยมุสลิม ทำให้ชาวบ้านในจังหวัดปัตตานี เทใจให้ความเชื่อถือหะยีสุหลงอย่างมาก เป็นผลให้นายเจริญ สืบแสง ลงรับเลือกตั้งในตำแหน่งใด ก็ได้เปรียบกว่าคู่แข่งซึ่งเป็นชาวมุสลิมปัตตานีเสียอีก

จึงกล่าวได้ว่า ช่วงปี พ.ศ. 2479 – 2491 นี้ ในสายตาของฝ่ายการเมืองฝั่งตรงข้าม ต่างมองว่า นอกจากหะยีสุหลงจะเป็นผู้นำทางศาสนาที่มีชื่อเสียง เป็นนักต่อสู้เพื่อสิทธิของชาวมุสลิมในชายแดนใต้แล้ว เขายังเป็น “ผู้สนับสนุนกลุ่มปรีดี” ในรัฐสภาส่วนกลางอีกด้วย

เพราะเหตุนี้ หะยีสุหลงจึงถูกเพ่งเล็งจากศัตรูการเมืองฝ่ายตรงข้ามมาโดยตลอด

จนกระทั่ง ภายหลังการรัฐประหาร พ.ศ. 2490 โดยกลุ่มทหารที่นิยมจอมพล ป. พิบูลสงคราม ซึ่งมีอุดมการณ์ทางการเมืองแตกต่างจากขั้วอำนาจเดิม หะยีสุหลงก็ได้ถูกทางการจับตัวไปในข้อหา “แบ่งแยกดินแดน”

โดยรัฐบาลได้ใช้หลักฐานเพื่อจับกุมตัว คือ “ข้อเสนอ 7 ประการ” ซึ่งลงนามโดยหะยีสุหลง อันมีเนื้อหาสำคัญว่า รัฐบาลกรุงเทพฯ ควรให้สิทธิบางประการแก่พื้นที่พลเมืองชาวมุสลิม อาทิ การให้มีผู้ปกครองพื้นที่ 4 จังหวัดชายแดนภาคใต้ โดยต้องเป็นชาวมุสลิม และให้มีอำนาจสามารถถอดถอนข้าราชส่วนกลางที่กระทำตัวไม่เหมาะสมได้ การให้ภาษามลายูเป็นภาษาทางการร่วมกับภาษาไทย หรือให้มีศาลศาสนาขึ้นในพื้นที่นี้

ซึ่งรัฐบาลไทยมองว่า “ข้อเสนอ 7 ประการ” นี้ เป็นข้อเสนอทางการเมืองที่ต้องการแบ่งแยกดินแดน

แต่ต่อมาศาลพิจารณาให้ยกฟ้องในข้อหากบฏแบ่งแยกดินแดน และตัดสินจำคุกเขาในคดีดูหมิ่นกล่าวร้ายรัฐบาลด้วยเอกสารที่แจกจ่ายยังประชาชนในท้องถิ่น ซึ่งหะยีสุหลงถูกตัดสินจำคุกด้วยข้อหาดังกล่าวเกือบ 5 ปี และถูกปล่อยตัวในปี พ.ศ. 2495

แม้จะพ้นโทษกลับมายังบ้านเกิดที่ปัตตานีแล้ว แต่ความนิยมในตัวของหะยีสุหลง ยังคงมีสูงมากในหมู่ประชาชนชาวมุสลิม และนั่นได้สร้างความไม่สบายใจให้แก่รัฐบาลเป็นอย่างมาก เพราะในเวลานั้น รัฐมลายาของอังกฤษกำลังจะได้รับเอกราช และกระแสเรียกร้องนี้ก็ได้แพร่มาถึงพื้นที่ 4 จังหวัดชายแดนภาคใต้ด้วย

รัฐบาลไทยจึงมีความกังวล และเชื่อว่าหะยีสุหลงมีความเกี่ยวข้องกับขบวนการแบ่งแยกดินแดน

จนกระทั่ง เช้าตรู่วันที่ 13 สิงหาคม พ.ศ. 2497 (ยุครัฐบาลจอมพล ป. สมัยที่สอง) หะยีสุหลงพร้อมกับ นายอาหมัด โต๊ะมีนา บุตรชายคนโตวัย 15 ปี ได้เดินทางออกจากบ้านพักส่วนตัวที่จังหวัดปัตตานี ไปยังกองบัญชาการตำรวจสันติบาลที่จังหวัดสงขลา พร้อมด้วยพรรคพวกอีก 2 คน

และทั้งหมดได้หายสาบสูญไปอย่างไร้ร่องรอย กระทั่งศพก็หาไม่พบ

โดย “ความจริง” ที่มีน้ำหนักที่สุดจากครอบครัวหะยีสุหลง ระบุว่า พวกเขาถูกฆาตกรรมด้วยเหตุผลทางการเมือง และถูกนำศพถ่วงน้ำในทะเลสาบสงขลา ภายใต้การสั่งการของนายตำรวจอัศวินแหวนเพชร ลูกน้องของ พล.ต.อ. เผ่า ศรียานนท์ มือขวาของจอมพล ป. และเป็นผู้ทรงอิทธิพลแห่งวงการตำรวจในเวลานั้น

ซึ่งสอดคล้องกับคำอธิบายจากมูลนิธิฮัจยีสุหลงฯ ที่บันทึกไว้ว่า อดีตรองผู้บังคับการตำรวจสันติบาล พ.ต.อ.พุฒ บูรณสมภพ นายตำรวจคนสำคัญในยุค พล.ต.อ.เผ่า ศรียานนท์ ได้เขียนบันทึกไว้ในหนังสือ “บุรุษเหล็กแห่งเอเชีย” ว่ามีคำสั่งฆ่าหะยีสุหลงจริง