หม่อมฉันรู้สึกอยู่เสมอว่าการสาธารณสุขนั้น เป็นการสำคัญอย่างยิ่ง ทั้งเป็นเครื่องบำรุงกำลังของชาติไทย และเป็นสาธารณประโยชน์แก่มนุษยชาติทั่วไปด้วย…
“หม่อมฉันรู้สึกอยู่เสมอว่าการสาธารณสุขนั้น เป็นการสำคัญอย่างยิ่ง ทั้งเป็นเครื่องบำรุงกำลังของชาติไทย และเป็นสาธารณประโยชน์แก่มนุษยชาติทั่วไปด้วย เพราะฉะนั้นเมื่อมีโอกาสอันใด ซึ่งหม่อมฉันพอที่จะช่วยออกกำลังกายและสติปัญญา หรือทรัพย์อันเป็นผลที่จะทำนุบำรุงให้การนั้นเจริญขึ้นแล้ว หม่อมฉันยินดีปฏิบัติได้เสมอ”
สมเด็จเจ้าฟ้ามหิดลอดุลเดช กรมขุนสงขลานครินทร์ กราบทูลพระเจ้าน้องยาเธอกรมขุนชัยนาทนเรนทร อธิบดีกรมสาธารณสุข เมื่อวันที่ 19 มิถุนายน พ.ศ. 2468 ครั้งทรงสำเร็จการศึกษาวิชาการสาธารณสุข จากประเทศอังกฤษ
เมื่อสมเด็จเจ้าฟ้ามหิดล เสด็จนิวัตประเทศไทยและทรงเข้ารับราชการในกระทรวงทหารเรือ ตั้งแต่วันที่ 2 เมษายน พ.ศ. 2458 ต่อมาพระองค์ได้รับการทูลเชิญเสด็จเยี่ยมศิริราชพยาบาล โดยพระเจ้าน้องยาเธอกรมขุนชัยนาทนเรนทร
ด้วยความสลดพระทัยจากการทอดเพระเนตรเห็นความล้าหลังของศิริราชพยาบาล ซึ่งขัดสนทั้งอุปกรณ์และบุคลากรทางการแพทย์ อีกทั้งโรงเรียนแพทย์ก็ขาดแคลนอาจารย์ผู้มีวิชาความรู้ เมื่อเทียบกับโรงเรียนในยุโรป พระองค์จึงตัดสินพระทัยที่จะปรับปรุงการแพทย์ของไทย ด้วยการเสด็จไปทรงศึกษาวิชาเฉพาะทั้งด้านการสาธารณสุขและการแพทย์ เพื่อนำความรู้กลับมาพัฒนาบ้านเมือง
และนี่คือก้าวแรกของการวางรากฐานเพื่อยกระดับการแพทย์ของไทย สมเด็จเจ้าฟ้ามหิดลได้ทรงบำเพ็ญพระราชกรณียกิจไว้มากมาย ทรงอุทิศทั้งพระราชทรัพย์ พระวรกาย และพระสติกำลังเพื่อเสริมสร้างความเป็นปึกแผ่นให้แก่โรงเรียนแพทย์ และพัฒนาการเรียนการสอน ตลอดจนการผลิตแพทย์ให้เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ อันเป็นการวางรากฐานแก่วงการแพทย์และการสาธารณสุขของไทย ให้เจริญพัฒนาก้าวหน้าทัดเทียมอารยประเทศ จนได้รับการถวายพระสมัญญาภิไธยจากแพทย์ และประชาชนทั่วไปว่า “พระบิดาแห่งการแพทย์แผนปัจจุบันของไทย”
