สยามรุกล้ำดินแดนชาติอื่นเพื่อ “ล่าอาณานิคมภายใน” ไม่ใช่ “เรื่องจริง”

ผู้บรรยายของ Common School กำลังเข้าใจสับสนระหว่างการผนวกดินแดน (Annexation) กับการล่าอาณานิคม (Colonization)  เพราะทั้ง 2 สิ่งนี้ไม่เหมือนกัน กล่าวคือ การผนวกดินแดน เป็นการที่รัฐหรือศูนย์กลางอำนาจแห่งใดแห่งหนึ่ง ได้แผ่ขยายอิทธิพลไปยังรัฐหรือดินแดนอื่น “ในแถบใกล้เคียง” ซึ่งการผนวกดินแดนนี้ไม่ได้สนใจ “เขตแดน” ที่ตายตัว แต่มุ่งที่การ “รวมดินแดน” ให้อยู่ภายใต้อำนาจอย่าง “เด็ดขาด” ซึ่งต่อมาบรรดาเมืองที่เคยถูกผนวกก็จะกลายสภาพเป็นเขต ๆ หนึ่ง เช่น จังหวัด หรือ แคว้นหนึ่งๆ ไปโดยปริยาย

ดังนั้น การผนวกดินแดนคือการ “รวมดินแดน” มาอยู่ใต้ปึกแผ่นเดียวกัน  ส่วนการล่าอาณานิคมตามแนวคิดจักรวรรดินิยม (Empire/Imperialism) นั้น จุดประสงค์หลักไม่ใช่การหาที่อยู่ใหม่เพื่อตั้งถิ่นฐานถาวร แต่เป็นการตั้งอาณานิคมเพื่อสรรหาหรือระบายสินค้าโดยยึดถือผลประโยชน์ของประเทศแม่เท่านั้น

และเมื่อกลับมามองกรณีที่สยามกระทำต่อเมืองประเทศราช จึงเป็นการผนวกดินแดน (Annexation) มากกว่าจะเป็นการล่าอาณานิคม (หรืออาณานิคมภายใน) ตามที่ผู้บรรยายกล่าวอ้าง เพราะ

1. การผนวกดินแดนเป็นการยึดดินแดนใกล้เคียง ที่มองว่ามีลักษณะร่วมคล้ายกับตน เช่น กรณีที่สยามผนวกรวมดินแดนลาวล้านช้าง ล้านนา และปัตตานีโดยเด็ดขาด กรณีนี้ชัดเจนว่า กษัตริย์สยามทรงมีอำนาจสูงสุดกว่าบรรดาเจ้านายฝ่ายเหนือ ฝ่ายลาวล้านช้าง หรือสุลต่านและรายามลายู หลายครั้งสยามได้แสดงให้เห็นว่าสามารถถอดถอนเจ้านายท้องถิ่นพวกนี้ได้เอง ดังนั้น สยามจึงได้เริ่มกระบวนการ “ผนวกดินแดน” มาตั้งแต่ก่อนการกำหนดแผนที่สมัยใหม่ขึ้นในรัชกาลที่ 5 และมีข้อยืนยันหนักแน่นว่า เรื่องการผนวกดินแดน (Annexation) นี้ มีหลักฐานในเอกสารชั้นต้นของไทย คือ จดหมายทูลกรมหมื่นดำรงฯ ลงวันที่ 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2441 โดย พระยาสุขุมนัยวินิต (ปั้น สุขุม) ว่า “ไทยไม่ถือเป็นเมืองประเทศราช แต่ถือเป็นอเนดส์ หรือ province” ซึ่ง อเนดส์ ในที่นี้ก็คือ annexes หรือดินแดนที่ได้รับการผนวกมานั่นเอง ไม่ใช่การจากล่าอาณานิคมหรือการประดิษฐ์วาทกรรมว่าเป็น “อาณานิคมภายใน”
2. สยามไม่เพียงแต่ปกครองดินแดนที่ได้ผนวกมา แต่ก็ได้มีการถ่ายเทประชากรไปในดินแดนเหล่านั้นด้วย และนำเอาคนในดินแดนที่ผนวกมานั้น กลับสู่ส่วนกลาง เช่น กรณีเชลยลาว ชาวปัตตานี หรือไทรบุรี บางครั้งกษัตริย์สยามได้พระราชทานที่ดินทำกินให้อีกด้วย ซึ่งต่างจากชาติล่าอาณานิคมตะวันตก ที่มุ่งการแบ่งแยกเชื้อชาติ หรือ ลัทธิคนขาวเป็นใหญ่ (White Supremacy) ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของการ “กดปราบและปกครอง”
3. การผนวกดินแดนมีลักษณะของการ “ผสานกลมกลืน” ไปเองตามธรรมชาติ ไม่เหมือนการล่าอาณานิคม และกรณีเช่นนี้ก็พบได้ทั่วโลก จึงสรุปได้ว่า “การผนวกดินแดน” นั้นเริ่มมาก่อน ไม่ใช่เพิ่งมีมาในสมัยรัชกาลที่ 5 แบบที่ผู้บรรยายของ Common School เสนอ และเมื่อมีการผนวกดินแดนเกิดขึ้นแล้ว โดยผลของกฎหมายและการปกครอง สยามก็ต้องรับผิดชอบต่อดินแดนเหล่านั้น และเมื่อได้มีการทำสัญญาในเชิงยกดินแดนให้แก่ชาติอื่น นั่นย่อมหมายความว่า “สยามเสียดินแดนจริง” ซึ่งเหตุการณ์นี้ไม่ได้เกิดแค่ครั้งเดียว แต่อย่างน้อย 4 ครั้ง ดังนี้