คณะราษฎร “ปล้น” แนวคิดการปกครองของรัชกาลที่ 7 : ตอนที่ 2

[คณะราษฎร “ปล้น” แนวคิดการปกครองของรัชกาลที่ 7 : ตอนที่ 1]

“ร่างพระราชบัญญัติเทศบาล พ.ศ. 247…” เป็นกฎหมายว่าด้วย “การปกครองท้องถิ่น” (Local Government) ที่ได้ถูกร่างขึ้นช่วงปี พ.ศ. 2472 – 2473 โดยพระราชดำริของในหลวงรัชกาลที่ 7 และได้มีการปรึกษาหารือกันในที่ประชุมเสนาบดีสภาหลายครั้ง เพื่อผลักดันการประกาศใช้กฎหมายนี้

แต่ก็ได้มีการ “เลื่อน” การประกาศใช้เรื่อยมา โดยกระทรวงยุติธรรมได้จัดให้มีการตรวจสอบเปรียบเทียบกฎหมายไทยกับกฎหมายของต่างประเทศ เพื่อนำมาปรับปรุงแก้ไขร่างพระราชบัญญัติเทศบาลให้มีความเหมาะสม

กระทั่งวันที่ 12 สิงหาคม พ.ศ. 2473 (ตามปฏิทินเก่า) พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรง “ทวง” พระราชบัญญัติเทศบาลไปยังกรมร่างกฎหมาย กระทรวงยุติธรรม ซึ่งพระองค์ทรงมีพระราชประสงค์อยากทราบว่าได้ดำเนินการคืบหน้าไปเพียงใด

สามวันถัดมา กระทรวงยุติธรรมจึงส่งหนังสือกราบบังคมทูลชี้แจงว่า เพิ่งได้รับร่างพระราชบัญญัติเทศบาลฉบับภาษาอังกฤษจากกระทรวงมหาดไทย โดยขณะนี้กรมร่างกฎหมายกำลังตรวจพิจารณาร่วมกับกฎหมายเทศบาลประเทศอื่น ๆ อยู่

แต่การตรวจทานร่างพระราชบัญญัตินี้ก็ได้เงียบไปอีก กระทั่งผ่านไปถึง 7 เดือน นับแต่วันที่ในหลวงรัชกาลที่ 7 ทรงทวงพระราชบัญญัติเทศบาล ต่อมาในวันที่ 25 มีนาคม พ.ศ. 2474พระองค์ได้ทรง “ทวงกฎหมายเทศบาล” จากกระทรวงยุติธรรมอีกรอบว่า

“…เสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศกราบบังคมทูลพระกรุณาว่า กฎหมายเทศบาล (ของประเทศญี่ปุ่น- ผู้ศึกษา) นั้นได้มาแล้ว พระราชบัญญัตินี้มีพระราชประสงค์ให้เสร็จไปโดยเร็ว จึ่งโปรดเกล้าฯ ให้เรียนถามว่า การได้ดำเนิรไปเพียงใด.”

เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ เสนาบดีกระทรวงยุติธรรม จึงมีหนังสือกราบบังคมทูลชี้แจงเหตุล่าช้าว่า

“…กรรมการร่างกฎหมายได้ตรวจพิจารณาร่างพระราชบัญญัติ และทำการศึกษากฎหมายของประเทศอื่น ๆ เปรียบเทียบไว้บ้างแล้ว แต่ยังมิทันมีโอกาสประชุมหารือกัน ก็เผอิญต้องตรวจพิจารณาและร่างพระราชบัญญัติหลายฉะบับอันเกี่ยวกับเรื่องภาษีอากรซึ่งต้องทำเป็นการด่วน จำเป็นต้องระงับเรื่องนี้ไว้จนกว่าจะทำร่างพระราชบัญญัติภาษีอากรให้เสร็จเสียก่อน จึ่งจะดำเนิรการต่อไป.”

“คำแก้ตัว” ดังกล่าวคงเป็นเหตุให้พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงไม่สบพระทัยมากนัก ดังจะเห็นได้จากพระราชกระแสตอบกลับ ซึ่งทรงพระอักษรอย่างสั้น ๆ ว่า

“ทราบ, เรื่องนี้รอมานาน จนคนบางคนว่าเราเอาเข้าลิ้นชักไปเสียแล้ว.”

 ความล่าช้าดังกล่าวนี้ ทำให้เกิดข่าวลือไปต่าง ๆ นา ๆ จนกระทั่งหนังสือพิมพ์ บางกอกการเมือง ได้ลงข่าวฉบับวันพฤหัสบดี ที่ 25 พฤษภาคม พ.ศ. 2475 (ตามปฏิทินใหม่) ว่ารัฐบาลของพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ไม่ยอมประกาศใช้พระราชบัญญัติเทศบาล เพราะเกรงว่ารายได้ของรัฐบาลจะน้อยลง เนื่องจากประชาชนต้องจ่ายภาษีแก่เทศบาลแทน โดยหนังสือพิมพ์ บางกอกการเมือง ได้ลงเนื้อข่าวดังนี้

“… อย่างไรก็ดี มีข่าวลือกันหนาหูเต็มทีว่า อย่างไรเสียพระราชบัญญัติเทศบาลจะออกใช้ไม่ได้เป็นเด็ดขาด ในระหว่างความยุ่งยากทางเศรษฐกิจนี้ เพราะรายได้จากผู้เสียภาษีแก่เทศบาล จะกระทบกระเทือนไปถึงรัฐบาล อย่างน่าวิตกทีเดียว.”

ข่าวดังกล่าวได้ถูกถวายแก่ในหลวงรัชกาลที่ 7 ทอดพระเนตรในวันรุ่งขึ้น ซึ่งเจ้าพระยามหิธรเรียกว่าเป็น “ข่าวเท็จ” เนื่องจากกรมกระทรวงมุรธาธร (สำนักพระราชวังในปัจจุบัน) ยังไม่ได้รับร่างพระราชบัญญัติเทศบาลดังกล่าวจากกรมร่างกฎหมายเลย

ประเด็นนี้พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชกระแสกลับมาเพียงสั้น ๆ อย่างเย็นชืดเช่นเดิมว่า

“ทราบ. เห็นจะทำไม่รู้ไม่ชี้เสียได้.”

ท้ายที่สุด พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ “ทวง” ร่างพระราชบัญญัติเทศบาลที่ได้คั่งค้างมานานอีกครั้งต่อเจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ เสนาบดีกระทรวงยุติธรรม ในช่วงเดือนสุดท้ายของระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ ดังมีพระราชกระแสรับสั่งว่า

“…เรื่องนี้ได้รอกันมานาน ถึงกับมีเสียงจากคนบางคนว่าเรา “เอาเข้าลิ้นชัก” เสียแล้วนั้น บัดนี้การทำร่างพระราชบัญญัติภาษีอากรต่าง ๆ ก็ได้เสร็จและซาไปแล้ว.

จึงขอเรียนเตือนมาตามนัยแห่งพระราชกระแสข้างต้นนี้.”

จากลายพระหัตถ์ข้างต้นย่อมเป็นที่ประจักษ์ว่า ในหลวงรัชกาลที่ 7 ทรงหมดความอดทนกับการรอคอยการประกาศใช้พระราชบัญญัติเทศบาลอย่างไร้วี่แววเต็มทีแล้ว